در سال ۱۳۱۲ در حوالی روستایی به نام «شمی» که تقریبا ۴۵ کیلومتر با شهرستان ایذه فاصله دارد در پی ساخت و ساز جسمه فلزی (مفرغی) بزرگی پیدا شد
تندیس اصلی مرد شمی که پوشش آن به شیوه سوارکاران و دارای بالاپوش یقه هفت، کمربندی مزین به پلاک های فلزی و شلوار چرم و دارای ۱۹۴ سانتی متر بلندی و ۶۰سانتی متر پهنا و از جنس مفرغ تو خالی است،مجسمه او را می توان نمونه زیبایی و پر عظمت از هنر ریخته‌گری در دوران باستان دانست

عکس گرفته شده حدود ۸۲ سال پیش.اگر این اشخاص را میشناسید در قسمت نظرات با ما در میان بگذارید

کاوش‌ها نشان از آن است که آنجا نیایشگاهی بوده متعلق به دوره اشکانیان یا همان پارت‌ها که مجسمه مرد اشکانی نیز در آن نیایشگاه قرار داشته، ولی زمانی که باستان‌شناسان این محل را مورد اکتشاف قرار دادند متوجه آثار تخریب و آتش‌سوزی در این محل شدند به همین علت مجسمه مرد شمی یک دستش به طور کامل و دست دیگرش از مچ به پایین از بین رفته است.از آنجا که ساسانیان پس از به قدرت رسیدن، سعی کردند اغلب آثار برجای مانده از حکومت پیش از خود یعنی اشکانیان (پارت‌ها) را از میان ببرند، به نظر می‌رسد تخریب نیایشگاه شمی نیز توسط آنان صورت گرفته باشد
اما مجسمه مرد اشکانی متعلق به کیست؟ این پرسشی است که ذهن بسیاری از پژوهشگران را درگیر خود کرده؛ چراکه مجسمه‌ای در این ابعاد آن هم در یک جایگاه مقدس نمی‌تواند مربوط به یک شخصیت عادی باشد لباس‌ها و نوع پوشش او شبیه به مردان دینی نیست، بنابراین بلندمرتبه بودن او را می‌باید در زمینه‌های دیگری چون اجتماعی و سیاسی جستجو کرد. کمربند، پای‌افزار و سربند او نشان می‌دهد که او از مردان و سرداران جنگی بوده است، به همین علت اغلب محققان بر این باورند که مجسمه مرد اشکانی متعلق به سورنا (۸۲ ـ ۵۲ پیش از میلاد) سردار شجاع و نامی پارت‌هاست
در اخرین کاوش ها در اواخر سال ۹۲ که در شمی انجام شده که منجر به کشف ساختارهای معماری نیایشگاهی شد

این هیات باستان‌شناسی با ترکیبی ایرانی- ایتالیایی به سرپرستی “جعفر مهرکیان” از پژوهشگاه سازمان میراث فرهنگی و پژوهشکده باستان‌شناسی و “ویتو مسینا” سرپرست ایتالیایی هیات از مرکز پژوهش‌ها و کاوش‌های باستان‌شناسی تورینو وابسته به دانشگاه تورینو انجام شده‌است

«جعفر مهرکیان»، رییس هیات باستان‌شناسی ایرانی- ایتالیایی در گفت‌وگو با CHN، اعلام کرد: «این کاوش‌های هدفمند به شکل تفاهم‌نامه ۵ ساله فی‌مابین دولت‌های ایران و ایتالیایی بسته شده‌است که امسال به پایان می‌رسد. این کاوش‌ها با هدف دستیابی به آگاهی‌های بیشتر از این دوره کم شناخته تاریخ ایران در سرزمین بختیاری نشین میانه زاگرس میانی و همچنین شناخت بیشتر از دوره پس از فروپاشی هخامنشیان تا دوره ساسانی انجام شده‌است
به گفته او، تا کنون در این پروژه، مستندنگاری با استفاده از لیزراسکن هوشمند سه بعدی در پرآوازه‌ترین نگارکندهای سنگی و صخره‌ای این دوره در دشت ایذه همچون نگارکندهای خنگ اژدر، خنگ  یارعلی وند و خنگ کمال وند و سپس تنگ سروک در لیکک کهگیلویه و بویر احمد انجام شده است. تاریخگذاری نگار کند خنگ اژ در دوره الیمایی نیز به اثبات رسیده‌است

 

مهرکیان می‌گوید برنامه کاوش در کله چندار شمی با بررسی‌های پیمایشی سال پیش آغاز شد و امسال طی حفاری‌های باستان‌شناسی، سازه‌های معماری نو یافته‌ای کشف شد که آگاهی‌های اندک ما را از این دوره افزایش می‌دهد
به گفته او، کشف یک معماری سنگی ویژه این سرزمین با بهره از سنگ‌های بزرگ بدون ملات قواره شده، که به شکل صفه و سکوهای تخت جمشید امکان برپایی بناهای آیینی روی آن را فراهم می کرده است، ما را به یاد برنشانده، سر مسجد، قلعه بردی در خوزستان می اندازد. در این کاوش بررسی شیب زمین‌های کله چندار که آستانه‌های سنگی این سطوح ناهموار به صورت پلکانی و صفه‌های ناهمطراز در سطحی وسیع است و نیز بررسی ستون‌های آجرینی که با ترکیب پنج تا شش آجر مثلثی شکل پوشش انجام شده، از جمله فعالیت‌‌های باستان‌شناسی هیات ایران و ایتالیا بوده‌است

مهرکیان گفت: «این بررسی‌ها نشان می‌دهد که صفه‌های آجری، می‌تواند در سکوهای مقدس پرستشگاهی به کار رفته باشد. نشانه‌های این پرستشگاه، در نقاط مختلف پدیدار می‌شود و این مهم را که پرستشگران آن دوران افزون بر مصالح بوم آورد، سنگ‌های ماسه‌ای (marn) – لوح (سنگ‌های صاف) از سنگ‌های خاصه تراش سخت دور دست برای پوشش خر پشته‌ای فضاهای زیر زمینی بهره برده‌اند، را نشان می‌دهد
این هیات در مدت کوتاه کاوش (با وجود بارندگی غیر قابل پیش بینی) موفق به کاوش در شش نقطه این جایگاه باستانی شدند. سه ترانشه از شش ترانشه روی سکوی اصلی و سه ترانشه دیگر در نقاط مختلف این جایگاه باستانی خاکبرداری شده‌است

 مهرکیان می‌گوید: «یکی از ترانشه‌های مهم در این کاوش‌ها، دستاوردهای ترانشه سه است. این ترانشه در گودال ناشی از حفاری‌های سوداگرانه به دست آمده که منجر به پدیداری ساختاری تماما آجری با بهره از آجرهای مستطیل شکل شده است. از سوی دیگر آجرهای خشتی و مستطیل شکل در قالب‌های ۳۸ در ۳۸ در ۷-۸ ، ۳۸ در ۱۶ در ۷-۸  نیز به دست آمده است. کاربری این بنا به گفته یکی از کارشناسان محراب یا سکوی کوچک نیایشی بوده  که به دلیل کمبود وقت کاملا پاکسازی نشده‌است

 سرپرست هیات باستان‌شناسی ادامه می‌دهد: «یکی دیگر از ترانشه‌های مهم این کاوش، ترانشه یک است. ترانشه یک، بزرگترین ترانشه روی سکوی اصلی یا کاوشگاه اشتاین با پهنای حدود ۳ متر نمایی ۷۰ تا ۱ متر است که از سنگ‌های قواره‌ای بزرگ تهیه شده‌است. این ترانشه روی تراس اصلی قرار دارد. اینجا می‌تواند شالوده بنایی باشد که دیوارهای آن فرو ریخته و دیگر چیزی از آن باقی نمانده‌است
گفته می‌شود که این ترانشه به ترانشه اشتاین، باستان‌شناس انگلیسی لهستانی تبار معروف است. حدود ۷۷ سال پیش اشتاین در پروژه “الد روتس” از طرف باغملک به مالمیر ( ایذه ) آمد. او قرار بود بعد از ایذه به سمت لرستان برود اما در ایذه تندیس مفرغین مردی را می‌بیند که روستاییان آن را پیدا کرده بودند. مطالعات کنونی عکس‌های موجود در کتابخانه بزرگ بریتانیا و مقایسه با محیط کنونی نشان می‌دهد که کشف تندیس مفرغین در محوطه ترانشه یک انجام شده‌است

 
مهرکیان می‌گوید که ترانشه شش، ترانشه مهم دیگری در این کاوش است. در اینجا نیز حفاری سوداگرانه انجام شده و نشانه‌ها از وجود یک آرامگاه خانوداگی خبر می‌دهد. دیواره‌های آن ۲٫۳۰ در ۴ متر بوده و پوشش خرپشتی از سنگ‌های خاصه ترانش غیر بومی دارد. در واقع گورخانه یا گوردخمه‌ای باستانی است که چندین نفر را به دفعات در خود جای داده و بیش از صد سال مورد استفاده یک خانواده قرار می‌گرفته‌است
او با بیان اینکه در ترانشه شش، با جایگاه آیینی رو به رو هستیم که ما را با باورهای گذشته آشنا می‌کند، می‌گوید: «در اینجا ما با یک گونه از تدفین آشنا می‌شویم. اتاقک‌های مستطیلی شکلی که ساختار آن با مصالح بوم آور، به صورت یک آرامگاه سنگی است

سرپرست این هیات باستان شناسی امیداور است که در فصل‌های آینده با پشیبانی سازمان میراث فرهنگی کشور و مسئولان استان خوزستان در زمان مناسب و به مدت طولانی‌تر با اعتبار کافی و استفاده از تخصص‌های گوناگون به نتایج مطلوبتری برسند
به گفته او، محوطه شمی می‌تواند با ویژگی‌های خاصش، یکی از مراکز آموزشی و تخصصی باستان‌شناسی ایران باشد. همانطور که دو تن از دانشجوهای دکتری باستان‌شناسی ایتالیایی در هیات به اندوختن تجربه به کار آموزان پرداخته اند
مهرکیان در آخر از استقبال و پشتیبانی‌های مردمی و انجمن‌های میراث فرهنگی که باعث پشتگرمی و پیشرفت کار هیات باستان‌شناسی شده سپاسگذاری کرده و تاکید می‌کند که اگر گروه‌های مردمی نبودند، کار در این منطقه به سختی پیش می‌رفت

بر گرفته از سایت :anzantech.ir