مترادف : هموگرام (Hemo gram) ،شمارش خون، Hematology profile

توصیف: CBC تستی است که امکان تشخیص مقادیر کمی شاخص های سلولهای قرمز (RBC) ، سلولهای سفید خون (WBC) و اندکس پلاکتی را فراهم می کند . CBCبرای تشخیص کم خونی ، اختلالات خونریزی دهنده ، عفونت ، اختلالات بافت همبند و نئوپلازی و کنترل وضعیت بالینی یا پاسخ به درمان مفید است .

روش اجرا : اکثر آزمایشگاههای بالینی ، در آنالیزهای چند کاناله الکترونیک اتوماتیک با امپدانس اپرچر یا اشعه لیزر به منظور تخمین شمارش سلول ، اندکس سلولی و گستردگی گلبول ها استفاده می کنند .

خون وریدی باید در یک لوله درپوش ارغوانی که حاوی ماده ضد انعقاد EDTA است جمع آوری شده و برای جلوگیری از انعقاد به آرامی چندین دفعه هم زده می شود . یک اسمیر خون محیطی منعقد نشده می تواند توسط رنگ آمیزی Wright stain  برای ارزیابی مورفولوژی RBC، سلولهای سفید خون و پلاکت و تعداد سلولهای مربوطه مورد ارزیابی قرار گیرد .

مقادیر نرمال : با مقادیر نرمال آزمایشگاه مرجع منطقه خود مشورت کنید .

ناهنجاریهای RBC: رجوع به جدول 5 . شاخص ها و ناهنجاریهای RBC به قرار ذیل تعریف شده اند :

- حجم متوسط گلبول : در تشخیص کم خونی های میکروسیتیک یا ماکروسیتیک ، اثرات دارویی (مانند: متوتروکسات، سولفاسالازین و داپسون که حجم متوسط گلبول را افزایش می دهند)، سوء مصرف مخفیانه الکل کمک کننده است .

- دامنه پراکندگی توزیع RBC (RDW): آنیزیوسیتوز (Anisocytosis) را ارزیابی می کند (تفاوت در سایز RBC)، در کم خونی های ماکروسیتیک (macrocytic) و فقر آهن افزایش می یابد .

- هینز بادی (Heinz bodies) ( به دلیل هموگلوبین رسوب کرده ): در تالاسمی ،کمبود گلوکز 6 فسفات یا پیروات کیناز ، پس از اسپلنکتومی ، آسیب RBC ناشی از دارو (مانند: ضد مالاریا ، سولفانامید دیده می شود .

- شیستوسیت (schistocytes) (RBC قطعه قطعه شده ): در جریان کم خونی های همولیتیک ناشی از بیماری عروق کوچک خونی، انعقاد درون عروق منتشر ، پورپورای ترومبوتیک ترومبوسیتوپنیک (TTP) ، دریچه های مصنوعی قلبی ، همولیز ، سوختگی شدید و مارگزیدگی دیده می شود .

-آکانتوسیت (acanthocyte) (RBC های خاردار ناشی از اختلال لیپید غشایی ): هیپراسپلینیسم ، آبتالیپوپروتئینمی ، بیماری شدید کبدی یا کلیوی و آکانتوسیتوز ارثی دیده می شود .

- تارگت سل (target cell) (افزایش نسبت غشاء سلولی به حجم سلول) : ممکن است مصنوعی یا در اثر هموگلوبین c یا s، تالاسمی مینور ، فقرآهن ، بیماری کبدی یا بعد از اسپلنکتومی ایجاد می شود .

- اجسام هوول جولی(Howel –jolly body) (DNA  رسوب کرده
در RBC رسیده ): پس از اسپلنکتومی، در هیپواسپلنیسم، کم خونی مگالوبلاستیک
آنمی پرنشیوز، کم خونی داسی شکل، کم خونی همولیتیک و اسفروسیتوز ارثی (hereditary spherocytosis) .

- سلولهای RBC Burr دندانه دار : ممکن است مصنوعی یا بواسطه اورمی ، خونریزی گوارشی یا کارسینوم باشد .

الیپتوسیتوز (Eliptocytosis) (اوالوسیت یا گلبول های قرمز بیضی شکل): ممکن است ارثی باشد یا در کم خونی فقرآهن دیده شود .

- سلولهای داسی شکل (در نتیجه پلیمریزاسیون هموگلوبلین ها ) : در سندرم های سلول داسی شکل ( نه در صفت S) دیده می شود .

- گلبول های قرمز قطره اشکی (Tear drop RBCs)  : پلی سایتمی (polycytemia) ، میلوفیبروز (Myelofibrosis) ، و تالاسمی (thalasemia) را در نظر می آورد .

نقاط بازوفیلیک ( Basophilic stippling) : ممکن است در مسمومیت با فلزات سنگین ( مثل سرب ) ، خونریزی شدید یا همولیز دیده شود .

کم خونی ( anemia): کم خونی در بیماران با بیماری روماتیسمی ممکن است مربوط به بیماری روماتیسمی ، اختلالات همراه یا عوارض جانبی داروها باشد .

- کم خونی بیماری مزمن (ACD) : در کم خونی جریان بیماری مزمن به ندرت هماتوکریت کمتر از 27% می شود . مورفولوژی گلبولهای قرمز نرمال یا رنگ پریده (هایپوکروم ) است . کم خونی بیماری مزمن نتیجه خون سازی غیرمؤثر مربوط به ناتوانی در آماده کردن واستفاده از ذخایر آهن مغز استخوان است . مقادیر آهن مغز استخوان نرمال است .

کم خونی بیماری مزمن ممکن است در بیماران با عفونت مزمن ، بدخیمی یا اختلالات التهابی فعال مثل RA یا SLE وجود داشته باشد . کم خونی بیماری مزمن با اختلالات غیرالتهابی مثل استئوآرتریت یا فیبرومیالژی همراهی ندارد . درمان باید ابتدا بر اساس اختلال زمینه ای قرار گیرد . آهن مکمل ارزش کمی در درمان دارد .

کم خونی فقرآهن : معمولاً بدلیل از دست دادن خون از دستگاه گوارش (مخصوصاً با NSAID) یا قاعدگی ایجاد می شود . مورفولوژی گلبولهای قرمز (RBC) کوچک و رنگ پریده و سطح سرمی فریتین کم را نشان میدهد .

به هر حال سطح فریتین طبیعی ، همراه با وضعیت های التهابی دیده می شود زیرا فریتین بعنوان یک واکنش دهنده فاز حاد عمل می کند . معمولا یک افزایش ظرفیت کلی اتصالی آهن وجود دارد .

- کم خونی همولیتیک : ممکن است با بیماری هموگلوبین ( مثل سلول داسی شکل ، تالاسمی ، هموگلوبین C) ، اسفروسیتوز  ارثی یا الیپتوسیتوز (Elliptocytosis) ، هموگلوبینوری حمله ای شبانه ، واکنش انتقال خون ، کم خونی همولیتیک خودایمنی (مثل کومبز مثبت ، SLE ، عفونت ویروسی ، لنفوم ، داروها ، ناشناخته)، دریچه های مصنوعی قلب ، انعقاد درون عروقی منتشر ، پورپورای ترومبوتیک ترومبوسیتوپنیک،  کریزهای کلیوی در اسکلرودرمی ، سندرم همولیتیک ناشی از اورمی، مالاریا ، مارگزیدگی ، کمبود گلوکز فسفات یا پیروات کیناز رابطه داشته باشد .

- کم خونی آپلاستیک (aplastic anemia) : ممکن است همراه باNSAID ( مثل فنیل بوتازون – دیکلوفناک ) ، طلا ، پنی سیلامین ، آزوتیوپرین ، سیکلوفسفاماید ، کلرامبوسیل ، متوتروکسات ، عفونت ویروسی و هپاتیت دیده شود .

ناهنجاریهای گلبولهای سفید :

سلولهای LE : سلولهای فاگوسیت کننده که یک هسته اپونیزه شده را بلعیده اند . هر چند امروزه به ندرت انجام می شود ممکن است بصورت تصادفی در مایع مفصل، پلورال یا پریکاردیال یافت شوند . سلول LE در 75% بیماران با SLE دیده می شود اما در بیماریهای مختلط بافت همبند ، RA، سندرم شوگرن، هپاتیت مزمن فعال ، سیروز صفراوی اولیه و لوپوس ناشی از دارو یا داروهای القا کننده ANA نیز دیده می شوند .

- نوتروفیل های هیپرسگمانته : با کم خونی ماکروسیتیک دیده می شود .

- گرانولاسیون سمی: با عفونت شدید باکتریایی یا ویروسی و Sepsis دیده می شود .

- لنفوسیت های آتیپیک: در عفونت های ویروسی (مثل مونونوکلئوزیس ، اوریون ، سیتومگالوویروس و هپاتیت)، واکنش های دارویی ، بیماری سرم ، سیاه سرفه و تب مالت دیده می شود .

- ناهنجاری های پلاکت :

تشکیل توده پلاکتی Platelet Clumping: ممکن است به طور کاذب کاهش شمارش پلاکت و افزایش شمارش گلبول سفید وجود داشته باشد، ممکن است توسط EDTA پلاکتها بزرگ همراه با ترمبوسیتوپنی القا شود .

- پلاکت های بزرگ / غول پیکر Giant/Large Platelet: در مرحله بهبود ترومبوسیتوپنی ، سندرم های میلوپرولیفراتیو ، هیپرتیروئیدیسم دیده می شود حجم متوسط پلاکت Mean Platelet Volume : حجم متوسط پلاکت با پلاکت های بزرگ ( جوان / نابالغ ) و افزایش مرگ و میر پلاکتی افزایش می یابد و به طور معکوس با شمارش پلاکت متناسب است .

فاکتورهای مخدوش کننده : شمارش گلبولهای خون در جریان همولیز ، رقیق شدن خون با مایعات درون وریدی و افزایش کلسیم خون( که سبب انعقاد می شود ) اشتباه گزارش می شود. وقتی ارقام به مقادیر بحرانی می رسد دقت کاهش می یابد ( مثل پلاکت کمتر از /cm3000/10).

موارد کاربرد: شمارش گلبول خون در ارزیابی یا تشخیص کم خونی ، عفونت ، اختلالات بافت همبند یا نئوپلاسم و کنترل اثرات درمان مفید است .

توضیح : باید یک اسمیر خون محیطی درخواست و برای ارزیابی کم خونی ، همولیز محتمل ، لوسمی یا ترومبوسیتوپنی بررسی شود .

منبع:http://sb-medlab.com